Transactionele Analyse op de werkvloer

De verborgen dynamiek die je samenwerking maakt of kraakt

"Waarom escaleert dit gesprek ineens?" "Hoe komt het dat we steeds in dezelfde discussie belanden?"

Herken je dat? Soms loop je op de werkvloer vast in gesprekken zonder dat je precies kunt aanwijzen waar het misgaat. Wat als ik je vertel dat er onder deze communicatiepatronen een soort onzichtbaar script ligt?

Een script dat je — als je het eenmaal doorziet — heel simpel kunt herschrijven.

Welkom in de wereld van Transactionele Analyse (TA).

Wat is Transactionele Analyse?

Transactionele Analyse is een psychologische theorie over communicatie en gedrag, ontwikkeld door Eric Berne in de jaren ’50. Klinkt misschien zwaar, maar in de kern is TA verrassend eenvoudig: het helpt je begrijpen wie er aan het woord is in een gesprek.

Berne ontdekte dat we communiceren vanuit drie 'ego-toestanden' — manieren waarop we denken, voelen en reageren.

De drie ego-toestanden

• De Ouder

  Dit is de stem van regels, normen en ervaringen die je hebt meegekregen.

  Positief geeft deze toestand richting en structuur. Negatief kan het betuttelend of veroordelend overkomen.

  Typische uitspraken: "Zo doen we dat hier altijd." "Dat hoort zo."
  

• Het kind

  Hier reageer je vanuit emotie en spontane impulsen, gebaseerd op eerdere ervaringen.

  Positief brengt het creativiteit en speelsheid. Negatief uit zich in opstandigheid of terugtrekgedrag.

  Typische uitspraken: "Waarom moet ik dit altijd doen?" "Ik heb hier geen zin in."

  
  

• De Volwassene

  
  

  De meest effectieve ego-toestand in werksituaties. Je reageert bewust en in het hier-en-nu. Feiten en oplossingsgerichtheid voeren hier de boventoon.

  Typische uitspraken:

  "Wat is er precies aan de hand?" "Wat hebben we nodig om dit op te lossen?"

Waarom is dit waardevol voor teams?

Onderzoek van het Institute of Leadership & Management laat zien dat teams die hun communicatiepatronen herkennen en bespreekbaar maken, effectiever samenwerken en beter omgaan met conflict.

Het herkennen van deze ego-toestanden helpt teams om uit oude patronen te stappen en bewust de Volwassene-toestand te kiezen.

De Dramadriehoek: hoe we onbewust in strijd raken

Naast de ego-toestanden is er nog een dynamiek die vaak voorkomt op de werkvloer: de Dramadriehoek, ontwikkeld door Stephen Karpman. Deze driehoek laat zien hoe mensen onbewust in destructieve rollen terechtkomen:

De Aanklager

"Waarom doe jij dat altijd verkeerd?"

De Redder

"Laat mij het maar oplossen."

Het Slachtoffer

"Ik kan dit ook nooit goed doen."

In deze dynamiek blijft niemand in zijn kracht. De uitweg ligt in bewustzijn: stap uit de Dramadriehoek en kies voor de Volwassene-positie.

De Winnaarsdriehoek: volwassen communiceren

De Winnaarsdriehoek is de positieve tegenhanger van de Dramadriehoek en laat zien hoe je op een volwassen manier uit de rolverdeling kunt stappen:

Kwetsbaar opstellen

Je accepteert jezelf en durft te benoemen wat er speelt, zonder jezelf tot slachtoffer te maken.

Assertief zijn

Je spreekt uit wat je nodig hebt, met aandacht voor zowel je eigen belangen als die van de ander.

Behulpzaam zijn

Je biedt hulp binnen de afgesproken kaders, zonder over te nemen of te redden.

Door deze drie posities bewust in te nemen, bevorder je een volwassen, gelijkwaardige samenwerking.

Conclusie: van onbewust patroon naar bewuste keuze

Of je nu teamleider bent, HR-professional of gewoon benieuwd naar effectievere communicatie: Transactionele Analyse geeft je een praktische bril om naar gedrag te kijken.

Je herkent patronen sneller, doorbreekt oude scripts en kiest voor gesprekken die verbinden in plaats van verwijten.

Wist je dat teams die met TA, de Winnaarsdriehoek en de feedbackdriehoek werken, volgens recent onderzoek van de European Management Review, 27% minder conflicten ervaren?

Dat is geen toeval. Dat is bewustzijn in actie.

Vraag een inspiratiesessie

Praktisch, luchtig en verdiepend.

Of plan een training over TA, de Dramadriehoek, de Winnaarsdriehoek en feedbacktechnieken, afgestemd op jouw organisatie of individu

Samen zetten we de stap:Van onbewust patroon naar bewuste keuze.

Bronnen

Institute of Leadership & Management (2020). Building Effective Teams: Communication and Behaviour.

European Management Review (2021). The impact of psychological models on team dynamics and conflict resolution.

Heuser, G. (2021). Transactional Analysis in Leadership Communication. Journal of Work & Behaviour.